Artikel overgenomen uit De Colve IX – 2004: Wislawa Szymborska over Willem Kolff

De Poolse Nobelprijswinnares Szymborska is in korte tijd erg populair geworden in Nederland. Haar zeer toegankelijke poëzie verscheen onder de titel Uitzicht met zandkorrel; de recensies waren juichend. Terecht. Sommige gedichten doen aan Elisabeth Eybers denken.
Onverplichte lectuur is een keuze van 65 korte stukjes uit verschillende bundels met de titel Lektury Obowiazkowe. Stukjes die Szymborska sinds 1968 voor een Pools weekblad schreef naar aanleiding van boeken over zeer uiteenlopende onderwerpen. Aan de orde komen o.a. Sappho, Vermeer, Casanova, maar ook absurde ernst, appelbomen, vlinders en een bespreking van haar eigen werk (onverplichte lectuur). De bundel bevat ook een mooi stuk Over mummies en over mezelf. De toon van het boekje is veelal ironisch, maar allerminst van scherpte ontdaan. Zo kan een besproken boek in één zin vernietigd worden: ‘Het boekje is licht verteerbaar, maar weinig voedzaam.’ Kortom een parel.

Voor veel familieleden zal dit artikel van Wislawa Szymborska over Willem Kolff ook verhelderend zijn: in kort bestek wordt het grootse werk dat werd verricht hier beschreven. Het kenmerkt ook Szymborska die geen woord teveel gebruikt: dat is haar kracht. Misschien dat daarom haar poëzie in Nederland, toch al geen groot poëtisch land waar het de consument van literatuur betreft, zo goed valt. Gerard Rasch kreeg in 1997 de Martinus Nijhoff prijs voor vertalingen van de Poolse literatuur.

In 1994 verscheen in Kraków, De Patiënten, van Jürgen Thorwald. Wyslawa Szymborska schreef er een van haar korte stukjes over. Het werd ook geselecteerd voor de Nederlandstalige uitgave van Onverplichte lectuur. Ik ben iemand die Szymborska graag leest en kwam het stukje over Dr. Willem Kolff bij toeval tegen toen ik Onverplichte Lectuur ter hand nam. Vanwege het Kolff-festival dat in 2003 te Kampen heeft plaatsgevonden ter ere van Dr. Willem Kolff wil De Colve ook bij ‘Nieren Pim’ stil staan. Dit stukje lijkt mij een goede bijdrage daartoe, omdat het ons prominente familielid eens op een andere wijze, met de ogen van de Poolse Nobelprijswinnares, beziet.

In Polen onbekend (zoals uit het artikel mag blijken), maar niet in Nederland: Nederlanders konden in 2004 op Willem Kolff stemmen als één van De Grootste Nederlanders. Het uiteindelijke resultaat was teleurstellend want zeer tijdsbepaald [Ed.: mening webmaster]. (Link naar Grootste Nederlander is verwijderd: site is nauwelijks nog actief: Willem werd 46e.)

(Bijdrage van Marius Kolff, CBCD XVIIw4)

Willem Kolff. Wie is dat? Een politicus, zanger, acteur, internationale oplichter? Hoeveel namen wemelen niet onophoudelijk om ons heen. Ze gaan het ene oor in, het andere oor uit. De meesten zijn we de volgende dag weer vergeten. We maken ons daar geen zorgen over. We geloven dat er een rechtvaardige Tijdzeef bestaat, die het zand wegzeeft tot op de bodem uiteindelijk de goudklompjes achterblijven – de namen die je werkelijk moet weten. Een mooi plaatje, maar is het altijd in overeenstemming met de werkelijkheid? Ik vermoed dat de Tijdzeef al hier en daar een paar grote gaten vertoont en dat menig goudklompje samen met het zand naar buiten vliegt. Willem Kolff is een naam die misschien nog aan enige specialisten bekend is, maar verder aan niemand, hoewel hij een vaste plaats in het collectieve geheugen verdient. Kolff was een Nederlandse arts die de eerste kunstnier heeft uitgedacht en geconstrueerd. Dat apparaat (nog steeds bezwaarlijk in het gebruik) is tot op vandaag de enige redding voor zieken die op de transplantatie van een gezonde nier wachten. Kolff dacht in de verste verte nog niet aan transplantaties, hij wilde alleen zieke en al heel slecht werkende nieren vervangen, tot ze (misschien) genazen en hun oude bezigheden weer opnamen. De omstandigheden waaronder Kolff zijn eerste experimenten uitvoerde waren tamelijk erbarmelijk. Het gebeurde in een klein provinciaal ziekenhuis, dat niet voor dit soort rariteiten was ingericht, en bovendien tijdens de Duitse bezetting. Aan alles was gebrek: aan puncteernaalden, die trouwens na veelvuldig gebruik roestten, aan rubberslangen en passende vaten. Een paar onderdelen van het mechaniek moesten bij de plaatselijke kuiper worden besteld en elementen van geëmailleerd blik illegaal in een fabriekje in de buurt.

Als materiaal dat het vergiftigde bloed most filteren, dus het belangrijkste onderdeel van het apparaat, dienden bij de vleeshouwerij gestolen kunstvelletjes voor worst… Die velletjes barstten vaak, het bloed en de vloeistof voor de dialyse stroomden over de vloer. Het personeel stond urenlang op onder hun voeten gelegde bakstenen, want ze hadden natuurlijk ook geen waterdichte schoenen. De Duitsers snuffelden overal rond, controleerden alles. Het argument dat in zaal 12-a voor het welzijn van de mensheid werd gewerkt zou ze niet hebben overtuigd. Men diende alleen voor het welzijn van het Derde Rijk te werken en alle andere dingen riekten naar sabotage. Kolffs experimenten werden niet direct met succes bekroond, maar elke nieuwe poging verlengde het leven van de zieken met één, twee dagen, een week. Een jaar na het beëindigen van de oorlog kwam tenslotte de triomf: de eerste patiënte die dankzij de kunstnier was gered. Weldra vertrok Kolff met zijn machine naar de Verenigde Staten, waar hij deze de hele tijd verbeterde en moderniseerde. Het is nauwelijks te becijferen hoeveel duizenden mensen er inmiddels hun leven aan te danken hebben… Het boek van Thorwald is, zoals de titel al aangeeft, gewijd aan de patiënten, maar hij vertelt bij gelegenheid ook over de artsen. Zo stuitte ik dus op Willem Kolff en op de een of andere manier kon ik alleen over hem schrijven. Temeer daar in onze Grote Algemene Encyclopedie niet eens een allerbescheidenst lemmaatje aan hem is gewijd, zelfs geen twee regeltjes…

Szymborska in Onverplichte Lectuur, over het boek: De Patiënten, van Jürgen Thorwald, Kraków, 1994