Artikel overgenomen uit De Colve V – 2000: Colven, Maliën

familie kolff

Door Robert Kolff (CBB XVIIIc)

Amsterdamse Kolfbanen

In 1868 werd de bekende Amsterdamse uitspanning Groot Stadlander gesloopt. De stad had ruimte nodig voor haar nieuwe stadswijk De Pijp. Groot Stadlander lag aan de Boerenwetering (huidige Hobbema-/Ruysdaelkade), op de plek waar nu de diamantslijperij Moppes ligt, hoek Albert Cuypstraat.
De uitbaters in de 19e eeuw trachtten hun klanten te trekken door middel van keurig aangelegde kolfbanen. Een uiterst populaire sport voor het elitaire publiek. Stadlander had twee grote kolfbanen, een 130 voet lengte en een kleiner exemplaar. Een Amsterdamse voet was 0,283 meter. De kolfbanen waren zeer fraai aangelegd. Een vlak effen terrein met aan beide uiteinden een mooie gedraaide paal. Hiertegen moest de bal worden geslagen.

Ambacht

De kolfballen waren zware maar zachte zuiver ronde ballen gevuld met sajet. Sajet is garen van ongekamde wol. Het geheel was met wit leer overtrokken. De kolf, het hout, zag eruit als een huidige hockeystick, iets dunner van steel. Aan de onderkant was het omgebogen gedeelte voorzien van een zogenaamde ‘koperen klik’. De Kolfmakerssteeg in Leiden herinnert ons aan dit verdwenen ambacht.

Colven

Colven was een enigszins elitaire sport, door de beter gesitueerden gespeeld. De uitbaters c.q. kasteleins organiseerden jaarlijks wedstrijden, welke in de kranten werden aangekondigd. Natuurlijk waren er prijzen te verdienen, zoals een zilveren kolf. Dit was een slaghout waarvan het handvat was omwikkeld met fluweel en zilverdraad. Bij de gelegenheden werd er fanatiek gespeeld, veel gedronken en gewed!

Maliën

De voorloper van het kolfspel was het maliën, dat in de achttiende eeuw erg populair was. Het was een spel dat gespeeld werd met houten ballen en een malie-kolf. De malie-kolf is een lange stok waar aan de onderkant een ijzeren hamer was bevestigd (vergelijk ons familiewapen). De ballen moesten zoals bij het kolfspel beide palen aan het uiteinde van de baan raken, maar tevens door een ijzeren poortje in het midden van de baan gaan. Ongeveer zoals bij het croquet-spel.
Een spel dus, waar kracht en behendigheid vereist was. Het werd gespeeld op zogenaamde malievelden of maliebanen. Zo’n maliebaan was omgeven met een lage houten schutting om de ballen in het veld te houden, tevens werd de geslagen afstand erop aangegeven. Het huidige Malieveld in Den Haag en de malievelden in Leiden en Utrecht herinneren aan deze sport. Ze waren respectievelijk 696 en 752 meter lang.

Oorsprong Maliën

Het woord malië is afkomstig uit het Frans. Mail a la chicane, zoals de Fransen de sport aanvankelijk noemden. Prallel aan deze ontwikkeling is een identieke sport ontstaan: het chole. Door de regels van het maliën samen te voegen met het spelmateriaal van het chole ontstond het colven. In een Brusselse ordonnantie uit 1360 spreekt men reeds van colven. De middeleeuwse spelling was niet uniform. In oude stukken wordt de sport omschreven als colven, colffven, colv te spelen, colfslaen, kolven, cloten, mitter colven.
Resumerend zou men kunnen stellen dat zowel toen als nu de sport is te omschrijven als: met een slaghout en een bal, in een zo gering mogelijk aantal slagen, een ver gelegen doel te bereiken. Of dit nu een gat in de grond is of een mooi gedecoreerde paal, het doet er weinig toe.

Golf

In Schotland heeft de ontwikkeling van het moderne golf, vanuit het oude colven voor zover bekend, als eerste plaats gevonden. De spelregels werden voor het eerst in 1744 door de Gentlemen Golfers in Edinburgh opgeschreven. In 1754 werd de befaamde golfclub St. Andrews opgericht, waar deze regels zijn geadopteerd.
Waar de oorsprong van dit alles ligt is niet aan te geven, maar dat de hoofdstad van de Europese Unie (Brussel) als in de ordonnantie van 1360 een rol speelde in de regelgeving staat vast.

Robert Kolff (CBB, XVIIIc)

Opmerking bij dit artikel

In 1972 vond de Familiedag plaats in West Friesland. Een bezoek werd gebracht aan de Kolfbaan van Cultura te Andijk.
Daar werd de familieleden een demonstratie van het Kolfspel gegeven, waarna men ook zelf het spel kon beoefenen.

Bij die gelegenheid werd ook de Familie Kolff Wisselbeker voor Dames beschikbaar gesteld.
De beker kwam in 1980 definitief in het bezit van mevrouw A. Maars uit Oudkarspel omdat zij de beker in totaal vijfmaal had gewonnen.

Alles over het kolfspel op het webmuseum: colf & kolf (open 15 mei 2010 – 15 mei 2011)
Zie ook: Nieuws: Koninklijke Nederlandsche Kolfbond viert 25e lustrum en volg de Links: De Colve