1939-1950: Gerard Johannes van Buuren (CBCB XVIs)

Begin September vertrokken de onderdeelen der Divisie uit het mobilisatiecentrum naar het concentratiegebied, waar het Veldleger opgesteld werd om zich, zoo noodig, naar het operatiegebied te kunnen begeven. De voor de IV Divisie aangewezen verdedigingssector werd het gebied van den Grebbeberg tot ongeveer nabij Veenendaal.
Ik was ingedeeld bij Sectie I van de Divisiestaf, die onder leiding van den Chef van dien Staf belast was met het ontwerpen, inrichten en doen maken van de verdedigende stelling in de Grebbelinie. In de periode September 1939 tot April 1940 werd deze stelling ingericht en verbeterd. Door den strengen winter was het betonwerk eenige maanden achterop gekomen, zoodat dit slechts gedeeltelijk afgemaakt is kunnen worden. Het is betreurenswaardig, dat zoo lang gewikt en gewogen moest worden om tot volledige uitvoering te komen van het Groote Betonplan.
Mij was opgedragen om in de omgeving van Rhenen een Commandopost in te richten voor den Divisie Commandant met zijn Gevechtsstaf. Aangezien nog niet gerekend kon worden op betonnen onderkomens, deed ik deze Commandopost vervaardigen van houten onderkomens, ca. 3 Meter onder den grond. Daar de keuze was gevallen op een boschterrein op de van ’s vijandszijde afgekeerde helling, waren de onderkomens gevrijwaard tegen de voltreffers van vijandelijk artillerievuur, omdat de invalshoek der projectielen kleiner was dan de helling. In begin Mei waren een twintigtal onderkomens gereed, die verspreid lagen over een oppervlakte van ca. 10 H.A. boschterrein van verschillende bebossching. Eenige zelf gemaakte verkenningsvluchten boven dit terrein deed de voldoening smaken, dat de Commandopost vanuit de lucht vrijwel onzichtbaar was. Eenige zichtbare plekken werden nog beplant, zoodat aangenomen mocht worden, dat hoogvliegende vliegtuigen de Commandopost niet zouden ontdekken. Dit is inderdaad later gebleken het geval te zijn geweest, daar de Commandopost van de Linker nevendivisie door bommen en brand totaal vernield is geworden.
Op 10 Mei vertrok ik om 4.00 met twee andere officieren van den Gevechtsstaf naar de Commandopost. Om 23.00 den vorigen avond was het bericht binnengekomen van verhoogde activiteit aan de grens en dat voor de Divisie “Gevechtsvaardigheid 3” inging, d.w.z. gedeeltelijke bezetting der commando posten en bezetting der voorposten. Bij ons vertrek namen wij reeds tientallen vijandelijke vliegtuigen waar. Om 9.00 kwam het officieele bericht, dat Nederland en Duitschland met elkaar in oorlog waren.

Toen kwamen dagen van ingespannen arbeid, waarbij gedurende drie dagen niet geslapen kon worden.
Gedurende de gevechten op en om den Grebbeberg werd ik, om beurt met een anderen officier, als Verbindingsofficier uitgezonden naar de Bataljons in de voorste lijn om rapport uit te brengen over het verloop van den strijd. Aangezien de Commandopost juist gelegen was tusschen de artillerie opstellingen van het veldgeschut en die van het verdragende geschut (Legerkorpsartillerie) konden wij genieten van de vijandelijke artillerievuren. Het was den soldaat niet euvel te duiden, dat hij, die nooit een artillerieprojectiel gezien had, laat staan, had hooren springen, in het begin een moreele inzinking kreeg door het hevige en zeer juist gelegde Duitsche artillerievuur op de stelling.
In de Commandopost van de Divisie kwam een gevoel van onveiligheid; niet door het vijandelijk artillerievuur, maar door de alarmeerende berichten, dat in de bosschen parachutisten waren neergekomen. Een uitwendige, zowel als een inwendige bewaking van de Commandopost werd ingesteld en bleek hoogst noodzakelijk te zijn.
Bij mijn tochten van de Commandopost naar de voorbataljons en het volgen van een tegenaanval van een Regiment als Verbindingsofficier heb ik ervaren, dat “toeval” niet bestaat, gezien de soms raadselachtige wijze, waarop menschen ongedeerd in den strijd bleven en waarop op onverwachte momenten anderen weder het leven moesten laten voor het Vaderland.

Na drie dagen strijd trok het geheel in den nacht terug en den volgenden dag geleek het Veldleger wel een mierenhoop achter de Hollandsche Waterlinie. Onze Commandopost werd gevestigd op het Raadhuis te IJselstein.
Daar werd ook bekend, dat het Nederlandsche Leger gecapituleerd had. Toen de Divisie Commandant dit vanaf het bordes van het Stadhuis aan de verzamelde troepen op het Marktplein persoonlijk bekend maakte, was dat het meest ontroerende oogenblik, ooit in mijn leven medegemaakt.
Eenige dagen daarna werd de Divisie naar het oorspronkelijk Legeringsgebied verplaatst. Daar werden in Materieelparken de wapens, voertuigen, kortom de geheele uitrusting verzameld.
Op 1 Juli vertrok ik uit de Divisie staf om den Commandant van den Opbouwdienst te helpen met het organiseeren van dezen dienst.